اقلیم : سرد
نام قدیم : آتورپاتکان
مساحت : ۳۷۰۵۹
جمعیت : ۳۰۸۰۵۷۶
استان آذربایجان غربی یکی از ۳۱ استان ایران است، که در منطقهٔ آذربایجان در شمال غربی این کشور قرار دارد و مرکز آن شهر ارومیه است. این استان با داشتن حدود ۱۰۰۰ کیلومتر راه اصلی و بزرگراه که از شمالی‌ترین نقطه استان (مرز بازرگان) تا جنوبی‌ترین منطقه آن (بوکان) را به هم متصل می‌کند و از امکان ارتباطات زمینی مناسبی برخوردار است.
تاریخ استان آذربایجان غربی
از نظر تاریخی، تاریخ باستانی آذربایجان با تاریخ قوم ماد در آمیخته‌است. قوم ماد پس از مهاجرت به ایران آرام آرام قسمت‌های غربی ایران از جمله آذربایجان را تصرف کردند. مقارن این ایام دولتهایی در اطراف آذربایجان وجود داشت که از آن جمله می‌توان به دولت آشور در شمال بین النهرین، دولت هیق در آسیای صغیر، دولت اورارتو در نواحی شمال و شمال غرب، اقوام کادوسی در شرق و کاسیها در حوالی کوههای زاگرس اشاره کرد. بعد از تأسیس دولت ماد، آذربایجان به ماد کوچک معروف شد و مشتمل بر شهرهای قدیمی همدان، ری، اصفهان و کرمانشاه بود.
این استان یکی از مناطق مستعد کشاورزی است. علاوه بر این وجود ایلات و عشایر در دامداری استان نقش قابل توجهی دارد. این استان از نظر اکتشاف و بهره‌برداری منابع معدنی نسبت به سایر استانها در وضع مطلوبی قرار ندارد. بررسی ترکیب کارگاههای موجود استان نیز نشان می‌دهد که دو گروه صنعتی کانیهای غیرفلزی و غذایی – داروئی در بین سایر صنایع بالاترین تعداد میزان اشتغال را دارد. از جمله معادن این استان می‌توان به معادن مصالح و سنگهای ساختمانی، گرانیت، میکا، زرنیخ، تالک، تراورتن، طلا، خاک نسوز و پوکه معدنی اشاره کرد.
گروهی معتقدند که نام آذربایجان گرفته شده از آذرآبادگان گرفته شده و به معنی سرزمین آتش است. بزرگ‌ترین آتشکده‌های زرتشتی در این منطقه بوده‌است و نمونه آن هنوز در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان بجا مانده‌است. گروهی دیگر وجه تسمیه آذربایجان را مربوط به وجود سرداری به نام اتروپاد می‌دانند. اینان معتقدند که که بعد از غلبه اسکندر مقدونی به ایران، سرداری به نام آتورپات در آذربایجان ظهور کرد و از اشغال آن توسط یونانیان ممانعت به عمل آورد. از آن به بعد این سرزمین به نام آتورپاتگان معروف شد. حکومت جانشینان آتورپات در آذربایجان در زمان اشکانیان نیز ادامه یافت و این منطقه توانست کماکان استقلال داخلی خود را در چهارچوب دولت اشکانی حفظ کند. سرانجام اردشیر بابکان بنیان‌گذار سلسله ساسانی بر حکمرانان محلی آذربایجان استیلا یافت و آنرا بصورت یک ایالت غیر موروثی آداره نمود .
موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان
استان آذربایجان غربی با احتساب دریاچه ارومیه حدود ۴۳۶۶۰ کیلومتر مربع مساحت دارد. این استان که در شمال غرب ایران است، ۶۵/۲ درصد از مساحت کل کشور را تشکیل می‌دهد و بین ۳۵ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۹ درجه و ۴۶ دقیقه عرض شمالی (از خط استوا) و ۴۴ درجه و ۳ دقیقه تا ۴۷ درجه و ۲۳ دقیقه طول شرقی (از نصف‌النهار گرینویچ) قرار گرفته است.
موقعیت آذربایجان غربی در نقشه ایران
جغرافیای طبیعی
استان آذربایجان غربی یکی از مناطق کوهستانی کشور است که توپوگرافی متنوع و گسترده‌ای دارد. درسراسر ناحیه هم مرز آن با ترکیه و عراق، کوههای مرتفع برف‌گیری از شمال به جنوب کشیده شده است. آب‌های‌حاصل از ذوب برف کوههای مذکور بصورت رودخانه‌های متعددی در دره‌های منطقه جریان می‌یابد و به سه‌حوزه عمده دریاچه ارومیه، گسل عظیم خوی و دره رود کلوی سرازیر می‌شوند. سه ناحیه فوق پست‌ترین نقاط‌آذربایجان غربی به حس اب می‌آید
این استان از طرف شمال و شمال شرقی با جمهوری‌های نخجوان و ارمنستان، از غرب با کشورهای ترکیه و عراق، از جنوب با استان کردستان و از شرق با استان آذربایجان شرقی و زنجان همسایه است.
طول مرز آبی و خاکی استان با کشورهای همسایه مجموعاً ۸۲۳ کیلومتر است که ۱۳۵ کیلومتر آن مرز آبی با جمهوری‌های آذربایجان (نخجوان) و ارمنستان، ۴۸۸ کیلومتر مرز خاکی با ترکیه و ۲۰۰ کیلومتر مرز خاکی با عراق است.
دمای هوایی این استان در تابستان معمولاً از ۴۰ درجه سانتی گراد تجاوز نمی‌کند و در زمستان بسیار سرد و بارش برف سنگین است.شهرستان سردشت در جنوب استان آذربایجان غربی(با بیش از ۹۰۰ میلی متر بارش سالیانه) و شهرستان خوی در شمال این استان با حدود ۲۴۰ میلیمتر) به ترتیب بیشترین و کمترین میان بارش سالیانه را دارند.وجود چشمه‌های آب معدنی و بارندگی زیاد،از دیگر ویژگی‌های آب و هوایی این منطقه است.
استان آذربایجان غربی به علت وجود گسل‌های متعدد و قرارگیری در کمربند زلزله آلپ هیمالیا یکی از مناطق مستعد زمین لرزه می‌باشند.
بلندترین کوههای آن از شمال به جنوب،اورین(خوی)،برده رش (ارومیه)،ساری داش (اشنویه) و ملک هلان (پیرانشهر) نام دارند.
موقعیت خاص جغرافیایی و داشتن وضعیت مناسب آب و هوایی، این استان را از توان آبی بالایی برخوردار کرده است.از مهمترین رودهای استان می‌توان به ارس،زرینه رود،زاب،سیمینه رود،نازلو،گلدار،باراندوز،قطور و … اشاره کرد.حجم آب برداشتی از منابع سطحی و زیرزمینی سالیانه ۶/۳ میلیارد متر مکعب است که ۵۳ درصد آن از منابع آب سطحی و بقیه آن از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود.
استان آذربایجان غربی دارای چشمه‌های آب معدنی فراوان است که بخشی از آب این چشمه‌ها به دریاچه نفوذ می‌کند.
ترک‌های آذری و کردها از گروه‌های عمده این استان به شمار میروند.
کردها در بخش‌های مرتفع غربی و جنوبی استان نشیمن دارند و متقابلاً ترک‌های آذری در دشت‌های پیرامون دریاچه ارومیه و بخشی نیز در دشت‌های شمال و جنوب شرقی استان، سکونت دارند. همچنین اقلیت‌های آشوری و ارامنه هم در استان ساکن هستند.
جغرافیای انسانی
براساس سرشماری سال ۱۳۷۵ جمعیت این استان ۲۴۹۶۳۲۰ نفر است از این تعداد ۵۳% ساکن شهر و ۴۷ % ساکن روستا هستند بیشتر مردم این استان مسلمان هستند.اقلیت‌های مذهبی ارامنه و کلیمی هم در این استان زندگی می‌کنند. نژاد مردم این سرزمین آریای است و بعد‌ها اقوام ترک و مغول بر این سرزمین آمدند.
جغرافیای اقتصادی
آذربایجان غربی به دلیل داشتن زمینهای حاصل خیز و مناطق طبیعی غنی از مهمترین مناطق کشاورزی و دامپروری ایران است. تولیدات بخش صنعت و معدن ۴٫۵ % از صادرات کل کشور را تشکیل می‌دهد معادن این استان بعد از استانهای خراسان و سمنان مقام سوم را از نظر تنوع ماده معدنی دارد در این استان انواع صنایع دستی هم رونق خاصی دارد..
این استان براساس آخرین تقسیمات کشوری ۱۷شهرستان، ۴۰بخش، ۳۸ شهر، ۱۱۳ دهستان و دارد و مرکز آن شهر تاریخی ارومیه است. شهرستان‌های استان آذربایجان غربی عبارتند از:
| شهرستان ارومیه |
۹۶۳٬۷۳۸ |
| شهرستان خوی |
۳۵۴٬۳۰۹ |
| شهرستان میاندوآب |
۲۶۰٬۶۲۸ |
| شهرستان بوکان |
۲۲۴٬۶۲۸ |
| شهرستان مهاباد |
۲۱۵٬۵۲۹ |
| شهرستان سلماس |
۱۹۲٬۵۹۱ |
| شهرستان پیرانشهر |
۱۲۳٬۶۳۹ |
| شهرستان نقده |
۱۲۱٬۶۰۲ |
| شهرستان سردشت |
۱۱۱٬۵۹۰ |
| شهرستان شاهین‌دژ |
۹۱٬۱۱۳ |
| شهرستان ماکو |
۸۸٬۸۶۳ |
| شهرستان تکاب |
۷۸٬۱۲۲ |
| شهرستان اشنویه |
۷۰٬۰۳۰ |
| شهرستان شوط |
۵۲٬۵۱۹ |
| شهرستان چالدران |
۴۶٬۳۹۸ |
| شهرستان چایپاره |
۴۳٬۲۰۶ |
| شهرستان پلدشت |
۴۲٬۰۷۱ |
نقشه آذربایجان غربی به تفکیک شهرستان
مناطق دیدنی آذربایجان غربی
آرامگاه شمس تبریزی خوی
آبشار شلماش سردشت
سنگ‌نگاره ساسانی خان‌تختی
گورستان خاندان مکری در بوکان
تپه حسنلو
سه گنبد
سد بوکان
تخت سلیمان تکاب
قره‌کلیسا
غار سهولان مهاباد
فقرگاه مهاباد
سد مهاباد
تپه قلایچی
شهر باستانی سه هزار ساله موصاصیر سردشت
سلطان یعقوب نقده
مسجد جامع ارومیه |
سنگ کاظم خان
آبشار سوله‌دوکل مرگور
جنگل‌های مرگور (واقع در دره باوان)
چشمه آب معدنی گراوان مهاباد
دامنه کوه قره داغ دربسر
بوزخانا چورس
قرمزی مسجد چورس
آرامگاه سادات کوه کمره‌ای -چالدران
دژ بسطام، دژ باستانی دوره اورارتو در روستای بسطام-چایپاره
غار چهل پله خضرلو-چالدران
کاخ و موزه باغچه‌جوق-ماکو
دالانها و غارهای زیرزمین در اطراف آرارات-ماکو
کلیسای ننه مریم
دره قاسملو (گه لیه خان) (دره شهدا)
موزه ارومیه
سه گنبد |
عکس ماهواره ای دریاچه ارومیه
دره سلطان یعقوب
تپه حسنلو
منبع :
ostan-ag.gov .ir
wazchto .ir
wikipedia .org
تیشینه
حوادث